Dịp Tết đến Xuân về là thời điểm để mọi người cùng quây quần lại bên nhau cùng dọn dẹp nhà cửa, nấu những món ăn ngon cho những người thân yêu. Trong không khí hân hoan, những ký ức về những ngày Tết xưa cũng theo đó ùa về.
Tôi nhớ về những Ngày tết vào những năm tám mươi của thế kỷ trước. Tết của thời bao cấp, nhiều khó khăn thiếu thốn nhưng chất chứa bao kỷ niệm. Tôi và mẹ hay ôn lại những kỷ niệm xưa đó để luôn khắc ghi về thời gian khó để trân trọng hơn những gì đang có ở hiện tại. Nói về kỷ niệm đáng nhớ, nhớ nhất chắc là về cái Tết mà tôi biết được cách làm bột sắn dây cùng gia đình cho đến ngay trước thời khắc Giao thừa.
Câu chuyện làm bột sắn dây xuyên Tết
Hồi đó nhà mình bố mẹ đi làm ăn xa, ở nhà chỉ có mấy bà cháu ở nhà chăm sóc cho nhau. Đến Tết cũng không có nhiều tiền để sắm sửa phải chờ đến khi bố mẹ đi làm về sắm sửa đồ mới. Chiều 30 bố tôi ra vườn để lấy củi về thêm cho nồi bánh chưng lại thấy nhà tôi còn một vườn sắn leo chằng chịt. Bố quyết định năm mới phải phát quang vườn tược để cả năm được may mắn.
Thế là bố mẹ tôi vừa đào vừa cuốc còn mấy chị em tôi đứng bên cạnh chỉ biết reo hò rồi hí hửng rủ nhau nhận phần và vác từng củ sắn về sân trước nhà. Lúc đó chỉ nghĩ luộc lên hay hấp với cơm chứ cũng chưa biết cách làm bột sắn dây nên mấy chị em ngồi quây xung quanh xem bố mẹ làm.
Mẹ tôi bắt đầu vừa làm vừa dạy cho chúng tôi cách làm bột sắn dây. Mẹ nói từng công đoạn này đều từ cách làm bột sắn dây mà bà ngoại dạy mẹ. Hồi đó mọi công đoạn đều phải làm thủ công rất vất vả, tôi tặc lưỡi bảo mẹ đến tuổi như bố mẹ lúc đó tôi cũng không thể theo cách làm bột sắn dây như vậy.
Bước đầu tiên là phải cạo bỏ lớp vỏ nâu bên ngoài, sau đó đem rửa sơ lại. Cực nhọc nhất là bước mài củ thành bột mịn. Tôi nhớ hôm đó bố mẹ tôi mài củ sắn suốt từ chiều tối, ăn cơm tối xong cả bà tôi cũng phải vào giúp một tay, mãi đến khi mấy chị em tôi ngủ gật rồi mà người lớn vẫn chưa mài xong. Dưới cái thời tiết giá rét như thế phải ngồi mài sắn mà cũng chẳng có găng tay gì.
Sau khi mài xong còn phải lọc bột qua nước, ngâm bột. Đêm đó nhà tôi vừa ngồi làm bột sắn vừa chờ đón giao thừa luôn. Tôi còn nhớ cảnh mình giúp bố mẹ cho 3 đứa em ăn uống, đi ngủ trước, sáng hôm sau mò xuống bếp để nhận phần bánh chưng bé để dành riêng cho trẻ con thì thấy cảnh la liệt xoong nồi, chậu ngâm bột sắn và có củ sắn còn đang mài dở chưa xong, chắc bố mẹ mệt quá để lại. Nghĩ lại mà thương ứa nước mắt…
Những ngày sau đó, bà và mẹ tôi thay phiên thay nước lọc bột hằng ngày cho bột trắng dần ra, rồi đem bột đi phơi đến khi bột khô nỏ, từ tảng bột to nứt ra thành các miếng bột nhỏ mới được. Khi phơi bột sắn còn phải lưu ý che chắn cẩn thận để không bị cát bụi bay vào, càng không được để côn trùng rơi vào làm bẩn hỏng bột.
Tôi biết được cách làm bột sắn dây vào một dịp đặc biệt như vậy. Rồi tụi trẻ con chúng tôi cũng lớn dần, sau này có máy móc công nghiệp làm bột sắn dây dễ và nhanh hơn nên cũng chẳng còn mấy ai biết cách làm bột sắn dây thủ công như thế. Ấy thế nhưng mẹ tôi là người kỹ tính, sợ con cháu ăn mua đồ ăn ngoài không an toàn nên năm nào cũng làm ở nhà. May sau này tôi có người bác ruột nhận làm hộ bột sắn dây rồi gửi cho nhà nên bố mẹ cũng đỡ vất vả hơn.
Năm vừa rồi, bác bị đau tay đúng lúc đang làm bột sắn, bác gọi điện lên báo tình hình, hỏi tôi có biết cách làm bột sắn dây. Chồng tôi bảo không biết cách làm bột sắn dây nhưng từng nghe tôi kể cũng nảy ra ý định cùng làm bột sắn với tôi, làm nốt các khâu còn lại thay bác. Tôi đã ngay lập tức gật đầu đồng ý vì nhớ về những kỷ niệm xưa.
Hai vợ chồng vui vẻ chờ bác gửi sắn qua cho làm. Theo lời bác kể là sẵn đã được cạo bóc vỏ sạch sẽ, xong cũng nghiền hết thành bột rồi. Tôi nghĩ lại cách làm bột sắn dây ngày xưa rồi bảo với chồng bây giờ đã có máy nghiền củ thành bột, không phải kì cạch mài thủ công như ngày xưa nữa, làm bột sắn bây giờ dễ hơn thời của bố mẹ tôi nhiều rồi. Ấy thế lúc nhận hàng mà hai vợ chồng cứ ngẩn ra nhìn, hàng gửi đến là 5 bao bột sắn đã nghiền sẵn.
Tôi vội gọi điện hỏi bác sao nhiều thế thì bác bảo: 10kg củ chỉ thu được từ 1,5 đến 1,8 kg bột, bác mới gửi cho 2 đứa gần một tạ thôi. Hai vợ chồng chỉ biết nhìn nhau cười rồi động viên nhau cùng làm. Cách làm bột sắn dây không khó nhưng tốn nhiều công sức. Sau khoảng 5h làm việc với đôi tay mỏi nhừ thì vợ chồng tôi cũng đã xong công đoạn vắt, lọc lấy tinh bột, phần phơi bột cho khô thì hàng ngày mẹ chồng ở nhà phụ trách. Đúng là “của một đồng, công một nén”.
Cách làm bột sắn dây tại nhà
Cách làm bột sắn dây thực ra rất đơn giản, ai cũng có thể làm được. Trước khi tiến hành nếu các bạn chọn mua sắn ở ngoài chợ cũng nên lưu ý, củ sắn dây ta thường có ít bột nhưng thanh mát hơn. Còn nếu muốn được nhiều bột các bạn có thể dùng sắn dây giống Ấn Độ. Sau khi đã chọn được sắn các bạn bắt đầu theo cách làm bột sắn dây sau đây:
Bước 1: Sơ chế
Để làm bột sắn dây, đầu tiên rửa sạch củ sắn dây tươi để đánh bay lớp đất cát bên ngoài, rồi tiếp tục bóc hết vỏ và rửa sạch cho củ sắn trắng sạch.
Bước 2: Xay bột sắn dây
Nếu các bạn chỉ làm ít hoặc muốn thử cách làm bột sắn dây thì có thể cắt sắn dây thành miếng nhỏ rồi cho vào máy xay sinh tố xay mịn. (Hoặc có thể dùng dao mài để mài nhỏ củ sắn dây), tuy nhiên nếu làm số lượng lớn thì nên thuê người nghiền giúp bằng máy nghiền công nghiệp thì nhanh và hiệu quả hơn rất nhiều.
Bước 3: Lọc bột sắn dây
Đây là quá trình dài ngày, tùy vào chất lượng bột sắn bạn mong muốn, các bạn có thể điều chỉnh cách làm bột sắn dây ở bước này.
Theo cách làm bột sắn của vợ chồng tôi, bột sắn dây sau khi hòa với nước được vắt và chắt lọc lấy 3 nước đầu sau đó cho nghỉ và thay nước liên tục khoảng 5 ngày để bột sạch và trắng rồi tiến hành lọc sạch.
Cách làm là bạn cho bột củ sắn dây ra thau (chậu) rồi cho nước vào và quậy lên rồi cho ra vỉ lọc và lọc nước bột sắn dây ra. Sau đó nhào bóp nhiều lần để nước bột ra hết rồi vứt bỏ phần bã. Thu được nước sắn dây có màu trắng đục.
Trong hình nước lọc đầu tiên gọi là nước cốt 1, còn đục và mặt trên màu nâu (Vì còn chứa nhiều nhựa sắn dây). Phần bã của nước 1 ta thêm nước vào, nhào bóp để bột ra tiếp thu lọc được nước 2. Cách làm bột sắn dây như vậy là để thu được lượng bột nhiều nhất có thể, sau khi lọc xong nước 2, cảm thấy bã sắn vẫn còn tinh bột thì tiến hành lọc lấy nước 3.
Chú ý là khi lọc nước 2 và nước 3 bằng túi lưới thưa hơn lọc nước 1. (Ở nước 1 có thể dùng vải màn, đến nước 2 và 3 dùng túi lưới giặt đồ để thu được nhiều bột hơn)
Xem thêm: Bí quyết chế biến món ngon lạ miệng từ “đồ ăn thừa” trong tủ lạnh Tết 2023
Sau khi lọc được hết phần tinh bột sắn, ta để bột lắng xuống trong một ngày.
Bước 4: Cách làm bột sắn dây trắng
Cho nước bột vào thau (chậu) sạch rồi thêm nước vào khuấy đề sau đó lại ngâm cho bột lắng xuống. Cứ mỗi ngày lại thay nước một lần. Cách làm bột sắn dây như vậy có thể khiến bột sắn dây trắng lên trông thấy và nếu thực hiện càng nhiều lần bột thu được sẽ càng trắng hơn. Sau khoảng 5 ngày ta thu được chậu nước bột sắn dây màu trắng đạt tiêu chuẩn để tiếp tục bước tiếp theo.
Bước 5: Lọc sạch tạp chất
Bột sắn dây được khuấy đều với nước rồi chồng các lớp vải lọc lên nhau và lọc qua để loại bỏ các tạp chất. Tiếp theo dùng vải nilong lót vào đáy chậu để bột lắng xuống trong vòng khoảng 12 tiếng đồng hồ. Khi bột lắng chắc dưới đáy chậu, ta bỏ phần nước phía trên, thu được phần tinh bột lắng màu trắng.
Khi bột lắng chắc dưới đáy chậu, ta bỏ phần nước phía trên, thu được phần tinh bột lắng màu trắng. Vậy là cách làm bột sắn dây này đã dần đền bước cuối, sẵn sàng mang đi phơi khô để bảo quản.
Bước 6: Phơi khô
Lấy tinh bột đã lắng đó ra mâm rồi mang phơi ngoài nắng. Cần phơi ở nơi nắng tốt, sạch sẽ, không bụi bặm. Nên phủ vải màn lên trên bề mặt để che chắn cho sạch sẽ.
Phơi đến khi bột khô hoàn toàn thì cho vào túi hoặc vào hộp kín để bảo quản. Các miếng bột sau khi phơi xong đem đập nhỏ để tiện bảo quản sau này. Thành quả cuối cùng thu được là những bịch bột sắn trắng, sạch sẽ lại an toàn, sẵn sàng đem cho, biếu hoặc sử dụng cho gia đình trong dịp Tết này.
Xem thêm: Mách bạn 7 ý tưởng trang trí nhà cửa ngày Tết cực kỳ độc đáo không thể bỏ qua.
Lưu ý:
- Một lưu ý quan trọng trong cách làm bột sắn dây là khi ngâm bột sắn chú ý che chắn cẩn thận phía trên thùng ngâm để tránh bụi bẩn và côn trùng chui vào làm giảm chất lượng.
- Bã sắn dây sau khi lọc bột nhà có thể dùng ủ cùng rác thải hữu cơ trong nhà thành phân bón cây.
- Có thể phơi khô phần cánh hoa bưởi rồi cho vào túi bảo quản cùng bột sắn, đến khi dùng thì bỏ phần hoa bưởi đi. Hương bưởi sẽ được giữ lại trong bột sắn làm gia tăng mùi vị.
- Nếu muốn bột trắng hơn nữa bạn có thể tham khảo cách làm bột sắn dây trắng ở trên, thực hiện nhiều lần đến khi đạt thành quả ưng ý.
Trên đây là toàn bộ cách làm bột sắn dây chi tiết mà mỗi nhà đều có thể thực hiện. Với cách làm bột sắn dây đơn giản, mọi người nên làm thử làm cho gia đình của mình nhân dịp xuân này.
Tại sao bột sắn dây được dùng vào dịp Tết?
Bột sắn dây không còn xa lạ khi là thức uống giải nhiệt tuyệt vời vào mùa hè. Tuy nhiên ngoài ra bột sắn dây còn rất hữu dụng trong những ngày Tết.
Theo Đông y, bột sắn dây có vị ngọt, tính bình, có tác dụng giải nhiệt, giải rượu, chữa cảm sốt, nhiệt miệng, đau nhức đầu, mụn nhọt,… Bột sắn dây được khá nhiều người ưa chuộng bởi công dụng giải khát, giải nhiệt, thải độc gan. Với trẻ nhỏ, bột sắn dây còn là giải pháp hiệu quả chữa trị táo bón, các bệnh nóng trong cho bé. Ngoài ra, bột sắn dây còn thay bột năng tạo độ sệt trong các món xào, món súp…
Mỗi dịp Tết, nhà chúng ta thường mâm cao cỗ đầy toàn những món nhiều dầu mỡ lâu ngày không thể tránh bị ngấy. Trong những ngày đó gia đình tôi thường có thói quen nấu bột sắn để cả nhà ăn cho nhẹ bụng, chưa kể bột sắn cũng có công dụng giải rượu rất tốt nên cũng rất phù hợp cho những ngày Tết.
Những lợi ích khác của bột sắn dây
- Hỗ trợ sức khỏe tim mạch: Bột sắn dây không chứa chất béo bão hòa. Giảm chất béo bão hòa được chứng minh là làm giảm nguy cơ mắc bệnh tim.
- Cải thiện sức khỏe tiêu hóa. Tinh bột sắn dây là một chất thay thế không chứa gluten . Vì thế, công dụng của bột sắn dây chính là sự thay thế lý tưởng cho những người bị bệnh celiac. Bên cạnh đó, bột sắn dây là một lựa chọn tốt cho những người bị hội chứng ruột kích thích.
- Trong Đông y, loại bột này còn được sử dụng trong các trường hợp như:
- Chữa trị ngộ độc rượu, ngộ độc thức ăn
- Chữa cảm nắng, nôn mửa, đau đầu, sốt nóng
- Chữa chảy máu mũi…
Một số cách dùng bột sắn dây đơn giản thường gặp:
- Pha uống trực tiếp: Cho 2 muỗng bột sắn dây vào nước sôi để nguội hoặc nước âm ấm, thêm đường (nếu thích ngọt); thêm đá lạnh (nếu muốn uống mát), khuấy đều và uống ngay. Trước khi phải đi tiệc 30 phút, uống 1 ly bột sắn dây sẽ hạn chế say rượu, bia.
- Khuấy bột chấm nước mắm ớt , món ăn tuổi thơ ai cũng từng ăn
- Nấu chín: Mẹ bầu và trẻ nhỏ nên nấu chín bột trước khi dùng. Cho 1-2 muỗng bột sắn dây, hoà với ít nước lạnh, thêm đường, bắc lên bếp để lửa vừa. Khuấy đều cho đến khi hỗn hợp thành bột hồ trong.
Lưu ý: Không dùng bột sắn dây chung với mật ong.
Hy vọng với cách làm bột sắn dây trên, chúc mọi người có thể làm thành công những hũ bột sắn dây chất lượng cho gia đình mình. Ngoài ra, trong dịp Tết này, các bạn có thể tạo bất ngờ cho gia đình mình bằng với 10 công thức làm mứt Tết cực kỳ đơn giản và dễ thực hiện.
